Zwierzęciem domowym nazywa się takie zwierzę, które trzymane jest w domu lub mieszkaniu dla zaspokojenia potrzeb emocjonalnych człowieka, jako zwierzę towarzyszące człowiekowi lub jako swoista ozdoba czy też atrakcja mieszkania. Zwierzę domowe traktowane jest zwykle przez domowników jako członek rodzinnego stada. W polskim prawodawstwie stosowane jest określenie: zwierzęta tradycyjnie przebywające wraz z człowiekiem w jego domu lub innym odpowiednim pomieszczeniu, utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza[1]. Wprawdzie większość zwierząt domowych to zwierzęta udomowione, ale mogą nimi być również egzotyczne zwierzęta dzikie lub oswojone, trzymane w odpowiednich pomieszczeniach (akwarium dla ryb i innych organizmów wodnych, terrarium dla płazów, gadów i stawonogów). Ten sam gatunek zwierzęcia (np. świnia domowa) może być zwierzęciem chowanym dla mięsa, hodowlanym (w celu dalszego rozmnażania) lub domowym[2]. Pies trzymany na placu, którego ma pilnować przed intruzami jest zwierzęciem użytkowym. Trzymany w obejściu gospodarstwa rolnego nadal pełni rolę użytkową, a zwierzęciem domowym staje się dopiero z chwilą nawiązania więzi emocjonalnych pomiędzy człowiekiem i zwierzęciem oraz przyznania mu przez ludzkie stado prawa do przebywania razem z ludźmi w ich najbliższym otoczeniu, na zasadzie członka stada. W przypadku psów i kotów bardzo często dochodzi do łączenia funkcji zwierzęcia użytkowego i domowego.
W odróżnieniu od zwierząt chowanych i hodowlanych, w odniesieniu do zwierząt domowych mówi się o opiece człowieka nad zwierzęciem. Wprowadzenie zwierzęcia do domu lub mieszkania pociąga za sobą określone skutki, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Niektóre gatunki zwierząt – zarówno egzotyczne, jak i udomowione – mogą stanowić zagrożenie dla człowieka, w szczególności dla dzieci. Zwłaszcza wśród zwierząt egzotycznych występują gatunki jadowite i drapieżne. Niewystarczająco socjalizowany lub źle traktowany pies może stać się równie niebezpieczny jak jego naturalny kuzyn wilk szary.
Prawidłowa opieka nad zwierzęciem domowym powinna uwzględniać naturalne potrzeby zwierzęcia i zapewniać mu możliwość zaspokajania potrzeb fizjologicznych (dostęp do wody, odpowiedniego pokarmu, możliwość wypróżnienia, możliwość ruchu) w sposób gwarantujący jego prawidłowy rozwój i nie kłócący się z potrzebami i wymaganiami człowieka (poczucie estetyki, higiena). Obowiązek zapewnienia zwierzęciu podstawowych potrzeb wynika również z przepisów obowiązujących w danym kraju.
Pojawienie się zwierząt w bezpośrednim otoczeniu człowieka u wielu osób może wywoływać reakcję uczuleniową na alergeny pochodzenia zwierzęcego.
Sprowadzenie chorych lub zarażonych zwierząt domowych oraz brak higieny mogą doprowadzić do przeniesienia na domowników pasożytów lub chorób odzwierzęcych.
Małe psy to idealni towarzysze do mieszkań w bloku. Dają tyle samo miłości i radości, co ich więksi koledzy, mając przy tym mniejsze wymagania, co do przestrzeni, ilości spożywanego jedzenia czy pielęgnacji. Największym utrapieniem związanym z posiadaniem psa jest zwykle wszechobecna sierść: na ubraniach, w jedzeniu, na dokumentach… Częste sprzątanie niczego nie zmienia – wystarczy, że pies przejdzie, by pozostawić po sobie kłęby sierści.
Kot to wspaniałe zwierzę domowe. Jest piękny, relaksująco mruczy, a spędzanie zimowych wieczorów z nim na kolanach to jedne z najmilszych chwil odpoczynku. Ten zwierzak daje mnóstwo radości, ale nieraz przysparza sporo kłopotów. Koty uwielbiają się wspinać, kopać, obwąchiwać i podgryzać, a także ostrzyć pazurki – najczęściej jednak na przedmiotach, które absolutnie do tego nie służą! Najczęstszą ofiarą kociej ciekawości padają rośliny doniczkowe.
Chomiki to wspaniali towarzysze życia! Te małe zwierzątka są dość inteligentne i zabawne, a do tego – jeśli są oswojone – bardzo łagodne. Poczynania chomika można obserwować godzinami z uśmiechem na twarzy: to najlepszy środek odstresowujący! Wiele osób zastanawia się jednak nad tym, czy chomik… śmierdzi. Odpowiedź jest jedna: nie! Te małe gryzonie doskonale radzą sobie z higieną własnego ciała, a jedyny przykry zapach z klatki to zasiusiana ściółka. Jeśli jednak będziesz ją regularnie usuwać, żadnego zapachu nie będzie.
Trzymanie w domu gada wiąże się ze sporą odpowiedzialnością i chęcią do opieki nad zwierzęciem. Jeśli boimy się węży, a tym bardziej skorpionów, nasz wybór powinien paść na jaszczurki. Z ogromnej palety najróżniejszych odmian i gatunków z pewnością wybierzemy odpowiedniego przedstawiciela gadów. Przed wyborem jaszczurki musimy wygospodarować odpowiednie miejsce przeznaczone na terrarium dla naszego zwierzaka. To niezwykle ważne, gdyż ilość miejsca jakie możemy zagospodarować dla przyszłego współlokatora będzie warunkowało wybór gatunku. Otóż są gatunki, które dorastają do 10-15 centymetrów długości i można je trzymać nawet w niewielkim mieszkanku, ale jeśli zdecydujemy się na przykład na legwana zielonego musimy liczyć się z tym, że dorosły osobnik może osiągnąć nawet 150 centymetrów długości i trzymanie go w niewielkim terrarium w małym mieszkaniu stanie się niemożliwe.